Polyvagaaltheorie: de basis

De polyvagaaltheorie is ontwikkeld door Dr. Stephen Porges. Wat mij aanspreekt is de verbinding tussen lichaam en hersenen, dat maakte mij nieuwsgierig. De theorie omschrijft de werking van ons autonome zenuwstelsel in relatie tot ons sociale gedrag, emotionele regulatie en onze stressrespons (vecht-vlucht-bevries reactie).

Met andere woorden: Hoe werken lichaam en hersenen samen en wanneer juist niet? Je leest het in dit blog. Liever luisteren? Dat kan onderaan dit blog via de You&Me Psychologie Podcast.

Ons autonome zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel reguleert onbewust o.a. onze hartslag, ademhaling, spijsvertering en bloeddruk. Het werkt grotendeels automatisch en reageert snel op veranderingen in de omgeving om het lichaam weer in balans te krijgen en te beschermen. In mijn blog over de window of tolerance lees je hier ook meer over.

Ons autonome zenuwstelsel reageert via drie systemen op sensaties in het lichaam en prikkels uit de omgeving. Die systemen werken in een specifieke volgorde en reageren op voorspelbare manieren op moeilijke situaties.

De drie systemen zijn, in volgorde van het ontstaan in de evolutie: 
1. De dorsale vagus (bevriezen om te overleven) 
2. Het sympathische stelsel (vechten/ vluchten om te overleven) 
3. De ventrale vagus (sociale betrokkenheid en verbinding). 

Mocht je de oudercursus Weg met de Machteloosheid hebben gedaan, dan heb je hier al een hoop over geleerd. 

Autonome zenuwstelsel uit balans

Wanneer ons autonome zenuwstelsel niet goed is gereguleerd en dus uit balans is kunnen er allerlei klachten ontstaan, denkend aan spijsverteringsproblemen, psychische problemen of relationele problemen.

Daarbij is het belangrijk te weten dat het autonome zenuwstelsel gevormd wordt door ervaringen. In reactie op ervaringen van zowel verbondenheid als conflicten en uitdagingen ontwikkelen we een persoonlijk neuraal profiel met vaste responspatronen.

De 3 pijlers van de polyvagaaltheorie

1.Hiërarchie;

het autonome zenuwstelsel reageert via eerder genoemde systemen op sensaties in het lichaam en prikkels uit de omgeving. Die systemen werken in een specifieke volgorde en reageren op voorspelbare manieren op moeilijke situaties (vecht- vlucht- bevries reacties).

2.Neuroceptie 

omschrijft de wijze waarop ons autonome zenuwstelsel reageert op innerlijke, externe en relationele signalen van veiligheid, gevaar en levensbedreiging.

3.Coregulatie;

volgens de polyvagaaltheorie is coregulatie een biologische noodzaak om in leven te kunnen blijven. Door onze autonomie toestanden op elkaar af te stemmen, voelen we ons veilig genoeg om met anderen te verbinden en vertrouwensrelaties op te bouwen.

Neuroceptie

Het begrip perceptie heb je mogelijk weleens voorbij horen komen. Perceptie is het proces waarbij we sensorische informatie ontvangen, interpreteren en begrijpen.

Maar wat is dan neuroceptie?

Neuroceptie zijn signalen of triggers die zorgen voor veranderingen in onze autonome toestand zonder dat we ons bewust zijn van die signalen. Het autonome zenuwstelsel schat direct de risico’s in van de signalen en onderneemt actie. Je kent neuroceptie vast wel; het is dat onderbuikgevoel en gevoelens recht uit je hart.

Dat onderbuikgevoel

Al voordat je brein een ervaring begrijpt en er betekenis aan verleent, heeft het autonome zenuwstelsel via het proces van neuroceptie een inschatting van de situatie gemaakt en een respons in gang gezet.

Vaak weten we niet wát ons dat onderbuikgevoel geeft,
maar wel dat het er is.

Onze verdedigingssystemen worden direct ingezet op basis van ervaringen. Dit betekent dat ook dat wij allemaal anders kunnen reageren op eenzelfde situatie.

Wanneer je snapt dat jouw reactie niet onnodig of ongepast is, omdat het vanuit neuroceptie komt en dus vanuit jouw eerdere ervaringen kan er begrip en compassie ontstaan voor jezelf.

Er is een stem die geen woorden gebruikt. Luister.
– Rumi

Polyvagaaltheorie in therapie

De polyvagaaltheorie in therapie helpt om inzicht te krijgen in eigen autonome respons om zo reactiepatronen te doorbreken, maar ook om zelfcompassie te laten ontstaan. Wanneer er compassie ontstaat komt er ook ruimte voor verbinding met jezelf en anderen. Wanneer we in de ventrale vagale toestand verkeren (rust) kunnen we onszelf reguleren en kunnen we ook co-reguleren. Daar ontstaat verbinding en herstel.

Geen blogs meer missen?

Wil je mijn nieuwste blogs, uitleg, tips en weetjes niet meer missen en direct ontvangen in je mailbox? Schrijf je dan in voor de waardevolle You&Me inspiratie mail. 

Lieve groet, Mirjam

PS: Vond je het een waardevolle blog? Deel het, gooi het de wijde wereld in. Dit kan met een van de onderstaande knoppen. Hoe meer juiste informatie over mentale gezondheid, hoe beter!

Meer uitleg en filmpjes zien? Bezoek mijn Instagram, Facebook of TikTok.

Bron: de polyvagaaltheorie in therapie – Deb Dana