Basisbehoeften volgens schematherapie

Veel moeders in mijn praktijk vragen zich af: “Ben ik wel goed genoeg voor mijn kind? Doe ik hem of haar niet te kort?” En dat is een begrijpelijke zorg, maar vaak ook echt een onnodig zware last. Je gaat op je tenen lopen, overcompenseren. En vaak werkt dat juist averechts. Waardoor je jezelf weer kunt afvragen: “Wat doe ik verkeerd?” 

Wanneer we kijken naar schematherapie en het werk van Jeffrey Young, zien we dat ieder mens geboren wordt met een aantal basisbehoeften. Als die voldoende vervuld worden, groeien we uit tot sterke volwassen mensen. Maar weet dat niemand opgroeit met álle behoeften altijd perfect vervuld.

(C) Natasja de Nijs

Het kuiken als metafoor

Ik gebruik vaak de metafoor van een kuikentje (deze staat ook gehaakt in mijn praktijk). Stel je voor: dat kleine kuikentje staat voor kwetsbaarheid en afhankelijk zijn van zorg, warmte en voeding. Als er goed genoeg voor gezorgd wordt, groeit het kuiken op tot een stevige, zelfstandige kip of haan. Maar als er bepaalde dingen ontbreken, te weinig warmte, te weinig bescherming, te weinig voeding, dan blijft er iets kwetsbaars aanwezig.

Dat kuikentje verdwijnt niet. Ook als volwassenen dragen we het nog in ons mee: ons innerlijk kind. En als er vroeger iets ontbrak, kan dat kuikentje vandaag nog steeds fluisteren of piepen: “Zie mij, hoor mij, zorg voor mij.” Je kunt het opmerken bij jezelf wanneer je je verdrietig voelt, maar ook wanneer je iets heftiger reageerde op een situatie dan je wilde. Dat zou zomaar eens je kuikentje kunnen zijn die geraakt wordt in oude pijn van vroeger.

De vijf basisbehoeften volgens Young

Young beschreef vijf universele behoeften die ieder kuikentje (kind) nodig heeft:
1. Veiligheid en verbondenheid – iemand die je opvangt, troost en beschermt.
2. Autonomie en competentie – ervaren dat je dingen zelf kunt en dat dat goed genoeg is.
3. Vrijheid van expressie – mogen voelen en uiten wat er in je leeft.
4. Spontaniteit en spel – ruimte voor plezier, lachen en speelsheid.
5. Grenzen en realistische eisen – weten waar de kaders liggen, zodat de wereld voorspelbaar is.

Kijk je terug naar je eigen jeugd, dan is de kans groot dat je niet op alle vlakken volledig kreeg wat je nodig had. Dat is normaal. Ouders zijn niet perfect, en hoeven dat ook niet te zijn. Het hoeft geen groot trauma te zijn, maar het kan wel een wondje zijn welke soms wordt aangeraakt. 

Trauma gaat vaak over wat er níet was

We denken bij trauma vaak aan heftige gebeurtenissen, maar het gaat vaak ook het juist over een gemis.

Het kuikentje dat wel te eten kreeg, maar geen warmte.

Het kuikentje dat sterk moest zijn, maar nooit kwetsbaar mocht zijn.

Het kuikentje dat altijd presteerde, maar nooit gewoon mocht zijn.

Dat zijn geen “grote drama’s” die in de krant komen, maar stille tekorten die diepe sporen kunnen nalaten. En die jou als volwassene nog steeds kunnen raken.

Herkenning voor moeders (en vaders)

Veel moeders schrikken hiervan en denken meteen: “Help, ik doe mijn kind tekort. Traumatiseer ik mijn kind doordat ik soms moe of afgeleid ben?” Mijn antwoord is: nee, niet zomaar.

Kinderen hebben geen perfecte ouders nodig. Ze hebben ouders nodig die goed genoeg zijn. Ouders die fouten maken, maar ook herstellen. Ouders die soms druk zijn, maar terugkomen en zeggen: “Sorry, ik was er niet helemaal.” Ouders die herstelmomenten pakken om de verbinding weer terug aan te gaan.

Dat is juist wat een kuikentje helpt groeien: niet een smetteloze omgeving, maar een omgeving waar liefde en herstel voelbaar zijn. Fouten maken we allemaal.

Tot slot

Misschien merk je dat jouw eigen kuiken soms nog honger heeft naar iets wat vroeger ontbrak. Dat kan pijn doen, maar het is ook een kans. Want door je daar bewust van te zijn, kun je beter zorgen voor je eigen innerlijk kind én tegelijk meer mildheid voelen naar je kind toe.

Zoals Young het beschreef: Het gaat niet om perfectie, maar om verbinding, herstel en bewustzijn (Young ,2003).

En onthoud: jouw kuikentje hoeft niet in een perfect nest op te groeien. Als er maar genoeg warmte, voeding en veiligheid is, kan het uitgroeien tot een sterke vogel.

Aan de slag met jouw kuiken?

Kijk eens naar Patroon Verkenner: een online werkboek waarin je ontdekt waar bepaalde patronen vandaan komen. Wat wordt er getriggerd in jou waardoor jouw kuikentje zo wordt geraakt? 

Niets meer missen?

Als eerste op de hoogte zijn van toevoegingen op de kennisbank en Podcast? Meld je aan voor de kennisbank update

Lieve groet, Mirjam – De Familiepsycholoog

Meer uitleg horen en filmpjes zien? Beluister mijn Podcast of bezoek mijn Instagram, Facebook of TikTok.